Darende, geçmişte Timelkia, Tiranda, Tiryandafil ve Derindere isimleriyle anılmıştır. Darende 7000 yıllık tarihi bir geçmişe sahiptir. Hititlerin yerleştiği bölgeye sonraları Asurlular hâkim olmuş ve Mezopotamya ile Anadolu arasındaki ticaret merkezlerini ellerinde tutabilmek için Tohma Suyu boyunda koloniler kurmuştur. Sonraki yıllarda Persler tarafından işgal edilmiş, bölgedeki Zengibar Kalesi'ni askeri üs haline getirmişlerdir.

Darende'nin ilk yerleşim yeri bu kalenin içerisinde olmuştur. Sırasıyla Makedonlar, Romalılar ve Bizanslar yöreye egemen olmuştur. 8. yüzyıldan sonra Araplar tarafından ele geçirilen bölgedeki Zengibar Kalesi'ndeki yerleşim, kültür ve ticaret merkezi haline getirmişlerdir.   1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra bölgeye Selçuklular egemen olmuş ve yerleşim Zengibar Kalesi'nin dışarısına yayılmıştır. I. Bayezid 1399'da Malatya ve yöresini ele geçirmişse de 1402'deki Ankara Savaşı'ndan sonra Timur bu topraklara hâkim olmuştur. Sonraki yıllarda yöre, Osmanlılar ile Memlükler arasında çekişmeye neden olmuş, Yavuz Sultan Selim 1515'te Malatya ve yöresini kesin olarak Osmanlı topraklarına katmıştır.  

17. yüzyılda Darende'ye gelen Evliya Çelebi, Seyahatname'sinde, o günün Darende'si hakkında "Kalesi harap olduğundan dizdarı ve neferleri yoktur. Şehir nehir kenarında kerpiç ve tasla yapılmış 1000 kadar haneli, bağlı ve bahçeli, 7 mihrap camili, hanı, hamamı, çarsısı, pazarı olan şirin bir kasabadır." diye söz etmektedir.  

18. yüzyılda Sivas'a bağlı bir ilçe yapılmıştır. Kaynaklarda "Sivas Vilayeti Merkez Sancağı'nda, Tohma Çayı kıyısında kaza merkezi bir kasaba" olarak tanımlanmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra 1934'te Malatya'ya bağlı İlçe konumuna getirilmiştir.  

Coğrafi Durum  :  

İlçe topraklarını, Güneydoğu Toroslar'ın kuzeye doğru yönelmiş dağ sıraları ve bunların arasında bulunan çöküntü alanı engebelendirmektedir. Bu alanın güneyinde Nurhak Dağları'nın uzantıları bulunmaktadır. Ayrıca kuzeydoğuya doğru uzanan ve Tohma Suyu Vadisi ile kesilen bu dağlık alanda ayrı ayrı dağlar bulunmaktadır. Güneydoğu Toroslar'ın bir kolu olan Hezanlı Dağı (2.283 m.) ilçenin batısını engebelendirir.  

Darende'nin doğu sınırı boyunca uzanan Akçababa Dağları ise Nurhak Dağları'nın kuzeydoğu uzantılarıdır. Ancak bunlar çok yüksek dağlar değildir. Akçababa Çalı Tepe (2.164 m.) ve kuzeydeki Leylek Dağı (2.052 m.) bu bölümdeki en yüksek dağlardır. İlçede aşınma sonucu ortaya çıkmış platolar oldukça geniş bir yer tutmaktadır. İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 1.006 metredir.  

İlçe topraklarını Tohma Suyu ile onun kolları sulamaktadır. Bu iki akarsuyun birleştiği yerde ilçenin en önemli ovası olan Mığdı Düzü Ovası bulunur. Yaklaşık 5000 hektarlık bir alana yayılan Mığdı Düzü'nün orta kesimleri düz olup, kenarlara doğru yükselir ve engebeli bir görünüm alır. Akarsuların taşıdığı alüvyonlardan ötürü bu ova tarım yönünden oldukça verimlidir. İlçede sulanabilir arazi olarak Tohma Çayı boyundaki araziler sayılabilir. Yeniköy, Balaban, Ağılyazı ve Başdirek Ovaları ilçenin tarım yapılabilen diğer ovalarıdır.  

İLÇENİN DOĞUSU : Hekimhan İlçesi

BATISI  : Elbistan İlçesi  

KUZEYİ : Kuluncak İlçesi

GÜNEYİ : Akçadağ İlçesi

YÜZÖLÇÜMÜ :1.356  Km2 

RAKIMI : 950-2150 Metre

KM 2 DÜŞEN KİŞİ SAYISI :21

İL MERKEZİNE UZAKLIĞI :107  km    

Sosyal Durum           :  

İlçede sosyal hayat hızla gelişme ve değişme göstermektedir. Eğitim ve kültür yönünden de zengin bir yapıya sahiptir, İlçede 30 ilköğretim 8 lise ve 1 anaokulu mevcuttur. İnönü Üniversitesine bağlı Darende ilahiyat Fakültesi 2001-2002 Akademik Yılı'nda İnönü Üniversitesi kampüsüne taşınmıştır. Okuma yazma oranı % 92-95 arasındadır, ilçe, Mehmet Paşa Halk Kütüphanesi, Somuncubaba Kütüphanesi, Es Seyyid Osman Hulusi Efendi Özel Kütüphanesi, Balaban Şeyh Abdurrahman Erzincani Kütüphanesi, ilahiyat Fakültesi Kütüphanesi bu kütüphanelerdeki birçok el yazması kitapları ile kültür alanında zengin bir yapıya sahiptir.  

Darende, tarihi ve turistik yönünden de oldukça zengin bir yapıya sahiptir. Bunlardan Ulu Camii ve minaresi, Dânâbey Minaresi, Hacı Müsrif Camii, Taceddin Mescidi, Somuncubaba Camii ve Külliyesi, Çilehanesi, Ozan Mescidi, Senkbar (Zengibar) Kalesi, Bedesten, Hantarıs Boğazı ve Kalesi, Günpmar Şelalesi, Arslan Taşlar ve Dum Dum, Mehmet Paşa Külliyesi, Balaban Içmeceleri, Uzunok Köprüsü, Hacılar ve Nadir Köprüsü sayılabilir.  

Gezilebilecek Yerler :  

Eski yerleşim yerlerimizden biri olan Darende ilçesinde birçok turistik değeri olan yer mevcuttur. Bunları kısaca belirtmekle yetineceğiz: Zengibar Kalesi (Taşkale), Karahisar, Kızılhisar, Kötü Kale, Balaban Çayı etrafında rastlanan sütunlar, Kaletepeler, Aslantaşlar, Ulu Cami Minaresi, Bedesten Hacı Müşrif Camii, Taceddin Mescidi, Balaban kasabasında Abdurrahmani Erzincani Camii, Köprügözü, Somuncu Baba Camii, Balıklı Kuyular, Gürpınar Şelalesi, Mehmet Paşa Külliyesi, Balaban İçmeleri, Uzunok Köprüsü.  

Bağlı Mahalleler:  

İlçede Ayvalı, Ağılbaşı, Aşağıulupınar, Balaban, Ilıca, Yenice, Ağılyazı, Akbaba, Başdirek, Çukurkaya, Gaziköy, Yavuzlar, Güllüce, Güdül, Günerli, Günpınar, Irmaklı, Karabacak, Akçatoprak, Kavak, Kölükler, Kurudere, Kuzpınar, Karaoğuz, Şuğul, Yarımca, Yazıköy, Yeniköy, Akçatoprak, Barındır, Başkaya, Çaybaşı, Çınar, Gökçeören, Hisarcık, Karabayır, Medişeyh, Kerimli, Mollauşağı, Sendere, Ozan, Uzunhasan, Yeşiltas, Yukarıulupınar, Baytarbağı, Beybağı, Gökyar, H.Sıragoz, H.Şeyhli, Hacıderviş, Heyiketeği, İbrahimpaşa, Kaldırım, Kılıçbağı, Mehmetpaşa, Nadir, Sandıkkaya, Sayfiye, Sungur,Akova, Barındır, Başkaya,Beybağı,Çaybaşı, Çınar,Gçkçeören,Hacolar,Hisarkale, Kaynak, Nurkuyusu, Sakarya, Üçpınar , Yarımca, Yazıköy,Yeniköy, Yenipınar ve Zaviye Mahalleleri bulunmaktadır.